Maxima Library

«Груша цьвіла апошні год». Гэты незабыўны сказ уводзіць нас у незабыўны сьвет раману ў двух кнігах Уладзімера Караткевіча «Каласы пад сярпом тваім». Раман прысьвечаны падзеям напярэдадні паўстаньня 1863–1864 гадоў у Беларусі. А першая кніга распавядае нам пра «выйсце крыніц» якія выліліся ў раку гневу і змаганьня за незалежнасьць Беларусі. Нягледзячы на літаратурнасьць раману, чытаючы адчуваецца натуральнасьць падзеяў. Кожны бачыць перад сабой хлапчука Алеся Загорскага, ды яго вясковых і шляхецкіх сяброў. Кожны бачыць, як памірае стары сьветапогляд яшчэ з часоў перад падзеламі Рэчы Паспалітай, і нараджаецца новае пакаленьне якому суджана пакласьці галаву для будучыні Беларусі. «Грушы накнавана абрынуцца ў Дняпро», але і «крыніцы нязьменна спалучацца ў імклівую раку». Уладзімер Караткевіч доўга падыходзіў да раману «Каласы пад сярпом тваім», і цалкам верагодна, што меў задуму на працяг, але нягледзяячы ні на што менавіта «Каласы пад сярпом тваім сталі сапраўднай вяршыняй творчасьці беларускага пісьменьніка і паэта, які заўчасна пакінуў гэты сьвет кааб назаўсёды злучыцца з роднай беларускай зямлёй.

Другая кніга «Сякера пры дрэве» працягвае знаёміць чытача з захапляльным раману ў двух кнігах Уладзімера Караткевіча «Каласы пад сярпом тваім». Раман прысьвечаны падзеям напярэдадні паўстаньня 1863–1864 гадоў у Беларусі. У другой кнізе аўтар распавядае пра падзеі што адбываліся ў Беларусі і былі прадвесьнікамі крывавага жніва, што прынесла паўстаньне. Моладзь з плянамі ідэямі і надзеямі на лепшую будучыню роднай Беларусі, яшчэ не ўсьведамляе цяжкі лёс абраны імі. Літаратурныя прыўкрасы пераплятаюцца з гістрычнымі фактамі зьвязанымі зь лёсам кіраўніка паўстаньня Кастуся Каліноўскага і чытаючы ня хочацца верыць, што вынікам усіх мараў і летуценьняў моладзі таго часу стануць шыбеніцы і высылкі. Уладзімер Караткевіч доўга падыходзіў да раману «Каласы пад сярпом тваім», і цалкам верагодна, што меў задуму на працяг, але нягледзяячы ні на што менавіта «Каласы пад сярпом тваім сталі сапраўднай вяршыняй творчасьці беларускага пісьменьніка і паэта, які заўчасна пакінуў гэты сьвет кааб назаўсёды злучыцца з роднай беларускай зямлёй.

Баркулабовская летопись занимает конец рукописного сборника, хранящегося в Отделе рукописей Государственного исторического музея в Москве (Синодальное собрание, № 790).

Написана летопись, как считают, белорусской скорописью 17 в. Бумажный знак на листах 1-70 сборника – рожок и литеры MCED (1656 г.); листы 71-128 – кувшин с литерами G/AB и большой лилией на поддоне (1651 г.); листы 129-174 – петух в гербовом щите и над щитом литеры SOLA (1660 г.). Следовательно, сборник переписан в 1660-е годы.

Селение Баркулабово находилось недалеко от Старого Быхова. Автором летописи, созданной в кон. 16 – нач. 17 вв., мог быть либо баркулабовский священник Федор Филиппович, либо служивший в его церкви дьякон или псаломщик.

Состав этого сборника следующий:

1) На первых листах – записи молитвенного характера;

2) Лл. 14-16. «Описание собора в Берестье», дальше опять молитвенные записи;

3) Лл. 26-36. «Летописец о русских великих князех»;

4) Лл. 36–42. «Сказание Сафона Резанца, исписана руским князем похвала», а перед этим запись: «В лето шестое тисящи осмсот осмдесят осмое бысть Донское побоище месяца сентебра 8 дня…»;

5) Лл. 43-65. «Кройника о великих князех литовских»;

6) Лл. 65-67. Ряд летописных известий;

7) Лл. 67-83. Записи, не имеющие отношения к летописям;

8) Лл. 83-103. Отрывки из летописи, написанной по-белорусски;

9) Лл. 103–112. Московские известия;

10) Лл.112–135. «Летописец веры закония жития, поганьства и побоженства князей великих русских»;

11) Лл. 135-135. Отрывок летописи, писанной по-белорусски, о войне между ВКЛ и Москвой в 1445 г.

12) Лл. 136-137. Отрывок записей летописного характера и титул великого князя московского;

13) Лл. 137-174. «Баркулабовская летопись».

Кнігу выдатнай польскай пісьменніцы ураджэнкі Гродзеншчыны Элізы Ажэшкі (1841-1910) склалі аповесці, апавяданні і нарысы, напісаныя на беларускім матэрыяле. Некаторыя творы перакладзены на беларускую мову адмыслова для гэтага выдання.

 Гэта - дваццаты том «Беларускага Кнігазбору».

"Пан Тадэвуш" (па-польску: Pan Tadeusz) - найбуйнейшы твор Адама Міцкевіча, эпічная паэма, якая пісалася ў 1832-1834 у Парыжы, дзе паэт жыў у эміграцыі, і выдадзеная там жа ў 1834 годзе. Складаецца з 12 "кнігаў" (амаль 10 тысячаў радкоў) і напісаная сылябічным 13-складнікам - польскім александрыйскім вершам. Поўная назва - "Пан Тадэуш альбо апошні заезд на Літве: Шляхоцкая гісторыя з 1811 і 1822 г. у дванаццаці быліцах вершам" (Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem). "Заезд" (польск. zajazd) - старажытны славянскі тэрмін, які азначае форму выкананьня прысуду ў маёнткавых справах. Заезд быў формай грамадзянскага правасудзьдзя, часам - нават афіцыйна прызнанага законным.

У сярэдзіне XIX ст. рускі афіцэр Юры Гораў, рызыкуя жыццём, дапамагае жонцы беларускага паўстанца Усяслава Грынкевіча даставіць загад аб памілаванні яе мужа. Праз сто гадоў іх нашчадкі сустракаюцца ў Маскоўскім літаратурным інсцітуце. Узнікае каханне, афарбаванае рамантыкай і сувяззю пакаленняў…

Першая публікацыя раману адбылася ў часопісе «Полымя» ў 1962, а першая кніжная — толькі ў 1982 г. пад навязанай рэдактарамі назвай "Нельга забыць"

Сябры-шасцікласнікі даведваюцца пра тое, што каля іх вёскі з'явіліся дзіўныя прышэльцы, знаходзяць на рэчцы прыбітую да берага запіску ў бутэльцы — крык аб дапамозе: «Людзі, дапамажыце нам! Вас просяць жыхары Эльдарада…» Ці маглі дзеці застацца безуважнымі да чужой бяды?

У другой аповесці, якая ўвайшла ў кнігу, героі твора ўступаюць ва ўзаемадзеянне з ажыўшымі персанажамі народных казак.

ЗМЕСТ:

Эльдарада просіць дапамогі

Выпрабаванне, альбо Баба Яга на ўроку заалогіі

Мастак В. А. Макаранка

Назва «Сакрэт Тунгускага метэарыта» гаворыць сама за сябе. Але каб наблізіцца да разгадкі гэтай «таямніцы веку», сябрукам Антону і Васілю давялося злётаць ажно… на планету Сіз. Героі другой аповесці знаходзяць сабе прыгоды дома і ў школе, на роднай зямлі.

ЗМЕСТ:

САКРЭТ ТУНГУСКАГА МЕТЭАРЫТА.

Прыгодніцка-фантастычная аповесць

ПРЫГОДЫ ШАСЦІКЛАСНІКА МАКСІМА.

Аповесць

Мастак А. А. Арынушкін

У аповесці «Падстаўка», якая дала назву зборніку, маёр Хрытанькоў не задавальняецца выкрыццём групы грабежнікаў, ён хоча зразумець, што прывяло нармальных падлеткаў на лаву падсудных.

Галоўны дзейны персанаж аповесці «Двайная бухгалтэрыя» оперупаўнаважаны крымінальнага вышуку Протчанка стаў ахвярай паклёпнікаў: раскрываючы прычыну гібелі маладой жанчыны, ён разварушыў злачынны мурашнік.

ЗМЕСТ:

ПАДСТАЎКА

ДВАЙНАЯ БУХГАЛТЭРЫЯ

Мастак Ю. В. Пучынскі

У кнігу старэйшага беларускага пісьменніка Янкі Маўра ўвайшлі чатыры папулярныя прыгодніцкія аповесці. Аповесць «Палескія рабінзоны» ўжо даўно пастаўлена юнымі чытачамі ў ліку самых любімых сваіх твораў.

Акрамя яе ў кнігу ўвайшлі аповесці «У краіне райскай птушкі», «Сын вады», «Фантамабіль прафесара Цылякоўскага».

Змест:

Палескія рабінзоны

У краіне райскай птушкі

Сын вады

Фантамабіль прафесара Цылякоўскага

Мастак Ю. Калядэнка

Героі кнігі, напісанай у прыгодніцкім жанры, — работнікі міліцыі, якія змагаюцца з антыграмадскімі праявамі.

У аповесцях «Чорны павой» і «Асабліва небяспечнае» даследуюцца і выкрываюцца прычыны хцівасці, рэцыдывы мяшчанскай псіхалогіі. Паказваецца небяспека гэтых негатыўных з'яў.

ЗМЕСТ:

Чорны павой

Асабліва небяспечнае

Мастак В. І. Валынец

Рэцэнзент Дз. Я. Бугаёў

У кнігу ўвайшлі дзве прыгодніцкія аповесці вядомага беларускага пісьменніка Янкі Маўра «У краіне райскай птушкі» і «Сын вады». У іх расказваецца пра жыццё і барацьбу народаў Акіяніі і Паўднёвай Амерыкі.

Змест:

У краіне райскай птушкі

Сын вады

Мастак В. І. Валынец

Друкуецца з выдання: Маўр Я. Збор твораў.— Мн.: Маст. літ., 1975, т. 1, 373 с.